ซอฟต์แวร์ Tableau มีกี่แบบ อะไรบ้าง
ในบทความก่อนหน้านี้ได้อธิบายว่า “Tableau คืออะไร, What is Tableau?”[1] มาถึงบทความนี้ผู้เขียนขอนำท่านลงลึกในรายละเอียดเกี่ยวกับซอฟต์แวร์หรือสินค้า (Product) ของตระกูล Tableau ว่ามีอะไรบ้าง เพื่อวัตถุประสงค์ให้ท่านเข้าใจความแตกต่างของซอฟต์แวร์แต่ละตัว และจะได้ตัดสินใจเลือกนำมาใช้ได้อย่างเหมาะสม
หากท่านได้มีโอกาสเข้าไปใน Website ของ Tableau ในส่วนที่แสดงข้อมูลสินค้า (Product) ที่ www.tableau.com/product ท่านจะเห็นว่ามี List รายการอยู่มากมายตามรูปด้านล่าง หลายท่านอาจมองว่าทำไมมีเยอะจัง แล้วมันคืออะไรบ้าง?
บทความนี้จะทำให้ท่านเข้าใจสินค้าของ Tableau โดยพยายามอธิบายอย่างง่าย ๆ เพื่อประหยัดเวลาของผู้อ่านในการทำความเข้าใจ
ถึงแม้ว่าซอฟต์แวร์ในตระกูล Tableau มีจำนวนมากและหลากหลาย แต่ซอฟต์แวร์ที่สำคัญที่สุดซึ่งเป็นสินค้าหลักจะมี 3 ตัวเท่านั้นได้แก่
- Tableau Desktop
- Tableau Server / Online[2]
- Tableau Prep Builder
ดังนั้นในช่วงแรก ผู้เขียนขออธิบายรายละเอียดของซอฟต์แวร์ทั้ง 3 ตัวข้างต้นก่อน
ความแตกต่างของซอฟต์แวร์ทั้ง 3 ตัวสรุปแสดงดังตารางต่อไปนี้
| ข้อมูล | Tableau Desktop | Tableau Server/Online | Tableau Prep |
|---|---|---|---|
| ฟังก์ชันหลัก | สร้าง Visualization/ Dashboardsเชื่อมต่อข้อมูล (Connect Data) | Share หรือ View Visualization/Dashboardทำหน้าที่เป็น Data Center | เชื่อมต่อข้อมูล (Connect Data)Blending DataCleansing Data |
| ผู้ใช้งานหลัก | นักวิเคราะห์ | ทุกคนในองค์กรที่ต้องการดูข้อมูลIT Admin สำหรับดูแลระบบ | นักวิเคราะห์ ที่ต้องเตรียมข้อมูลData Engineer |
| ติดตั้งบนคอมพิวเตอร์แบบ | ส่วนบุคคล เช่น Desktop หรือ Laptop | กรณี Tableau Server จะติดตั้งบนเครื่อง Serverกรณี Tableau Online จะใช้ Server ของ Tableau ดังนั้นเราจึงไม่ต้องเตรียม Server | ส่วนบุคคล เช่น Desktop หรือ Laptop |
| ติดตั้งบน OS | Windows และ macOS | Windows Server, Linux | Windows และ macOS |
| การคิด License | ขึ้นกับเครื่องคอมพิวเตอร์ | Name User (Log-in ด้วย User และ Password) | ขึ้นกับเครื่องคอมพิวเตอร์ |
| จำนวน Data source ที่เชื่อมต่อได้ | แบบไฟล์แบบ Server | ขึ้นกับ Tableau Desktop และ Tableau Prep Builder | น้อยกว่า Tableau Desktop แต่กำลังพัฒนาให้เทียบเท่า |
คราวนี้เราลองมาดูรายละเอียดของซอฟต์แวร์แต่ละตัวกันเลย
1. Tableau Desktop
ตามความเห็นของผู้เขียนแล้ว Tableau Desktop ถือว่าเป็นพระเอกของสินค้าในตระกูลTableau ก็ว่าได้ Tableau Desktop เป็นซอฟต์แวร์ตัวแรกที่ถือกำเนิดขึ้น การออกแบบซอฟต์แวร์และวิธีการสร้าง Visualization ของ Tableau Desktop ได้รับการยอมรับให้เป็นมาตรฐาน (Standard) ในการทำ Visual Analytics ที่ง่ายและมีประสิทธิภาพ จนซอฟต์แวร์ BI รุ่นใหม่ต้องปรับตัวตามไม่มากก็น้อย
ฟังก์ชันหลักของ Tableau Desktop ก็คือ
1.1 Connect Data ดูรูปด้านล่าง Tableau Desktop สามารถ Connect Data ได้ทั้งแบบ File (คือข้อมูลเก็บอยู่ในไฟล์เดี่ยว ๆ) และ Server
โปรแกรม Tableau สามารถเชื่อมต่อกับข้อมูลได้หลากหลายชนิดมาก ๆ นี่เป็นข้อได้เปรียบประการหนึ่งเมื่อเทียบกับซอฟต์แวร์คู่แข่งเลยทีเดียว
1.2 สร้าง Visualization (ตามรูปด้านล่าง) ด้วยหลักการสร้าง Visualization แบบ Drag and Drop และ User Interface ที่เรียบง่าย บวกกับ VizQL ที่ทรงพลัง ทำให้มีผู้ใช้งานทั่วโลกชื่นชอบ Tableau ดูหลักฐานจากการที่มีผู้เข้าร่วม Conference มากกว่า 20,000 คนในปี 2019[3]
2. Tableau Server
คือซอฟต์แวร์ที่สร้างขึ้นมาเพื่อ Share, View และ Discover Data ให้สะดวกสำหรับทุกคนในองค์กร Tableau Server จะติดตั้งบน Server และเปิดให้ User เข้าใช้งานผ่าน Web Browser หรืออุปกรณ์ Mobile ได้
Tableau Server เป็นซอฟต์แวร์ที่ทำงานร่วมกันระหว่าง Business User และ IT User โดย Business User ทำหน้าที่ Share Visualization/Dashboard ผ่านการ Publish Workbook และ Publish Data source ไปไว้บน Tableau Server ส่วน IT User ทำหน้าที่บริหารจัดการเช่น การกำหนด User, การกำหนดสิทธิ์การเข้าถึง (Permission), การ Monitor Tasks ต่าง ๆ ให้ Tableau Server ทำงานอย่างราบรื่นตลอดเวลา
Tableau Online และ Tableau Server ต่างก็เป็นซอฟต์แวร์ตัวเดียวกัน การใช้งานเหมือนกัน ผู้เขียนขออธิบายความแตกต่างระหว่าง Tableau Server และ Tableau Online ดังนี้
| ข้อมูล | Tableau Server | Tableau Online |
|---|---|---|
| การลงทุนเครื่อง Server | เราต้องจัดหา Server เพื่อติดตั้งโปรแกรม | บริษัท Tableau เตรียม Server ให้ ดังนั้นเราไม่ต้องลงทุน Hardware |
| การ update version | ขึ้นกับเราว่าจะ update version หรือไม่ | Update version ล่าสุด อยู่เสมอ |
| ขนาดข้อมูล | ไม่จำกัด ขึ้นกับ Storage ของ Server | มีข้อจำกัดจาก Tableau |
| รูปแบบ Network | กำหนดเป็น Intranet หรือ Internet ได้ | ต้องเป็น Internet |
| ค่า License | ถูกกว่าเล็กน้อย | แพงกว่าเล็กน้อย |
3. Tableau Prep
เป็นซอฟต์แวร์น้องใหม่ล่าสุด (เมื่อเทียบกับ Tableau Desktop และ Tableau Server) สร้างขึ้นมาเพื่อเติมเต็มช่องว่างของ Tableau ในส่วนของการเตรียมข้อมูล (Data Preparation)
ในอดีตซอฟต์แวร์ Tableau มีจุดเด่นในการสร้าง Data Visualization แต่ก็ยังมีจุดด้อยเมื่อเทียบกับคู่แข่งในด้าน Data Preparation หรือ Data Manipulation ตัวอย่างเช่น เมื่อเทียบกับซอฟต์แวร์ QlikView ที่มีการ Script Language ในการจัดการข้อมูลที่มีความยืดหยุ่นกว่า หรือซอฟต์แวร์ Microsoft ที่มี Power Query หรือ Power Pivot หรือซอฟต์แวร์ Alteryx ที่มีจุดเด่นในเรื่องการทำ Data Blending ที่ง่ายและมีประสิทธิภาพ ด้วยเหตุนี้ Tableau จึงพัฒนาซอฟต์แวร์ Tableau Prep ขึ้นมาเพื่อเติมเต็มช่องว่างนี้นั่นเอง
ในอีกมุมมองหนึ่งที่น่าสนใจคือ โดยปกติแล้วการเตรียมข้อมูลจะทำผ่านกระบวนการ ETL (Extract, Transform, Load) เพื่อสร้าง Data Warehouse สำหรับเก็บข้อมูลที่พร้อมวิเคราะห์ หน้าที่เหล่านี้จะทำผ่าน User ที่เป็น IT User เพราะต้องอาศัยทักษะทาง IT มากพอสมควร บางองค์กรอาจจะมีตำแหน่งงาน Data Engineer เพื่อทำหน้าที่นี้โดยเฉพาะ อย่างไรก็ตามเรามักพบกับปัญหาระหว่าง Business User (ผู้ที่จะใช้ข้อมูล) กับ IT User (ผู้ที่เตรียมข้อมูล) เช่น
- Business User ต้องการเปลี่ยนแปลง (Dynamic) ค่อนข้างมาก มีความต้องการ Data ใหม่ ๆ หรือมากขึ้น อยู่เสมอ แต่ไม่สามารถทำเองได้ ต้องแจ้ง IT เพื่อดำเนินการให้
- IT User ไม่สามารถตอบสนองได้ทันที อาจเพราะมีงานในคิวอยู่ก่อนหน้าแล้ว
ด้วยเหตุนี้ Tableau Prep จึงออกแบบซอฟต์แวร์ให้ง่ายเพียงพอสำหรับให้ Business User สามารถทำ ETL ได้ด้วยตนเอง ทำให้เกิดความยืดหยุ่นมากกว่าเดิมอย่างมากมาย การทำ ETL ของ Tableau Prep จะเป็นแบบการเขียน Flow (ดูรูปด้านบน) ที่เข้าใจง่าย ผลลัพธ์ของการทำ Flow ก็คือ Data ที่พร้อมสำหรับวิเคราะห์หรือ Publish ด้วยโปรแกรม Tableau กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ Tableau Prep เป็น ETL ที่ทำงานเฉพาะ Tableau Eco System เท่านั้น
การเลือกใช้งานซอฟต์แวร์ Tableau
ผู้เขียนขออนุญาตินำเสนอสถานการณ์ที่เหมาะสมสำหรับแต่ละซอฟต์แวร์ ดังนี้
เลือกใช้งาน Tableau Desktop เมื่อ
1. ท่านต้องการสิ่งที่ดีกว่า Excel ในการทำ Report
ความจริงแล้วผู้เขียนเป็นคนที่ชื่นชอบ Excel และให้การยกย่อง Excel เป็นอย่างสูง ว่าเป็นโปรแกรมสารพัดประโยชน์ที่มีความยืดหยุ่นมากที่สุด แต่ประสบการณ์ของผู้เขียนก็พบว่า ยังมีบางมุมมองทางด้าน Analytics ที่ Excel ยังมีจุดอ่อน เช่น
- ข้อมูลมีจำนวนมากกว่าที่ Excel รองรับได้ โดยปกติแล้ว Excel สามารถรองรับจำนวน Row ได้สูงสุด 1,048,576 rows ดังนั้นถ้าข้อมูลดิบของท่านมีมากกว่านี้ ก็จะไม่สามารถรองรับได้
- ไฟล์ Excel มีขนาดใหญ่ส่งผลให้ทำงานช้ามาก คือเปิดช้า คำนวณช้า บันทึกช้าและมีโอกาส Hang สูง
- Excel เก่งในการสร้างตาราง (Table) และมีความสามารถสร้างกราฟที่หลากหลายแต่ก็มีจำนวนจำกัด บางครั้งเราอยากจะวิเคราะห์และนำเสนอ Visualization ใหม่ ๆ ที่ดีกว่าเดิม แต่ Excel ไม่รองรับ
- บางครั้งการสร้างสูตรใน Excel ไม่ถูกต้อง 100% เช่นมี Human Error ซึ่งเกิดได้ปกติ แต่โชคร้ายที่ไม่มีใครรู้ แม้แต่เจ้าของ Workbook เองก็ตาม
- บางครั้ง User มีการแก้ไข Data บางอย่าง (ตบแต่งตัวเลข) เพื่อให้ตัวเลข หรือ KPI ออกมาดูดี ซึ่งผู้บริหารอาจต้องการตัวเลขที่สะท้อนความจริงมากกว่า
- องค์กรท่านมี BI Tool อยู่แล้ว แต่ว่า BI Tool เหล่านั้นไม่ตอบสนองความต้องการทั้งหมด เช่น
- BI Tool เหล่านั้นส่วนใหญ่ให้ข้อมูลมาในลักษณะเป็นตารางข้อมูล (Table) เวลาวิเคราะห์จึงต้อง Export ข้อมูลมาใส่ Excel อยู่ดี
- BI Tool เหล่านั้นมีกราฟหรือ Visualization อยู่บ้าง แต่ว่า Business User ต้องการเปลี่ยนแปลงรูปแบบ แต่ไม่สามารถทำเองได้ ต้องไปขอให้ IT User ทำการแก้ไข Report ให้ ซึ่งใช้เวลานานเกินที่คาดหวัง
Tableau Desktop จะช่วยให้นักวิเคราะห์ข้อมูล (Data Analyst) สามารถวิเคราะห์ข้อมูลได้ง่าย และมีประสิทธิภาพ ลดความผิดพลาด และสามารถทำให้กระบวนการสร้าง Report เป็นระบบอัตโนมัติได้ด้วย ท่านสามารถสร้าง Visualization ที่จะทำให้ท่านเกิด Insight และนำข้อมูลไปสู่การตัดสินใจที่ถูกต้อง รวดเร็วได้อย่างมีประสิทธิภาพ
เลือกใช้งาน Tableau Prep เมื่อ
น่าสนใจอย่างยิ่งที่งานวิจัยชี้ว่า Data Science ใช้เวลาในการเตรียมข้อมูลถึง 80%[4] ของเวลาทั้งหมด นั่นหมายความว่าพวกเขาเหล่านั้นมีเวลาแค่ 20% ในการวิเคราะห์ข้อมูลเท่านั้น และเป็นที่รู้กันว่าการเตรียมข้อมูลนั้นเป็นงานที่ไม่น่าสนุกสักเท่าไร หันกลับมาดูในชีวิตจริงของเรา ก็อาจจะเจอเหตุการณ์อย่างที่กล่าวมาข้างต้นเช่นเดียวกัน ท่านอาจจะนำ Tableau Prep มาใช้ในกรณีเหล่านี้
- องค์กรของท่านยังไม่มี Data Warehouse ที่มีข้อมูลพร้อมในการวิเคราะห์ ดังนั้น
- ท่านจึงต้องใช้ Excel ในการรวบรวมข้อมูล ซึ่งกินเวลานาน
- การรวบรวมข้อมูลผ่าน Excel เป็นงาน Manual Routine คือต้องทำเป็นประจำเมื่อต้องการ Update Report
- บางครั้งท่านต้องการ update ข้อมูลรายวัน หรือรายสัปดาห์ แต่ว่าท่านต้องใช้เวลาในการรวบรวมข้อมูลนาน ทำให้สามารถ update report ได้แค่รายเดือนเท่านั้น
- องค์กรของท่านมี Data Warehouse แต่ว่า
- ข้อมูลใน DW ยังไม่สมบูรณ์ 100% จำเป็นต้องมีการ Cleansing Data ก่อน
- ต้องใช้ข้อมูลภายนอกอื่น ๆ ที่อยู่ใน Excel ร่วมกับข้อมูลใน Data Warehouse
- ข้อมูลบางอย่างไม่สามารถ Import เข้า Data Warehouse ได้เนื่องจากข้อจำกัดของ Data Warehouse เช่นข้อมูลประเภท JSON, pdf เป็นต้น
Tableau Prep จะช่วยให้ท่านสามารถ Blending Data (คือรวมข้อมูลจากหลาย ๆ แหล่งเข้าด้วยกัน) ได้อย่างง่ายดาย ท่านสามารถทำการ Cleansing Data และบันทึกขั้นตอนทุกอย่างเป็น Flow และเมื่อ Data ต้นทางเปลี่ยนแปลง เราก็ไม่จำเป็นต้องมาเตรียมข้อมูลใหม่ เราเพียงแค่เรียก Run Flow ที่บันทึกไว้ ระบบก็จะทำการ Prepare Data ได้โดยอัตโนมัติ
เลือกใช้งาน Tableau Server เมื่อ
ผู้เขียนพบว่าในการนำเสนอข้อมูลการวิเคราะห์ (Analytics) ขององค์กรนั้น สามารถทำได้หลายรูปแบบ เช่น ส่งไฟล์ Excel ผ่าน email หรือ capture รูปภาพวางบน Power Point แล้วนำเสนอในที่ประชุม อย่างไรก็ดี Tableau Server เปิดโอกาสให้มีแนวทางใหม่ ๆ ในการแบ่งปันข้อมูลดังนี้
- ถ้าท่านต้องการให้ทุกคนเข้าถึงข้อมูลได้ง่ายที่สุด สามารถดูข้อมูลได้ทุกสถานที่ ทุกเวลา ไม่จำเป็นต้องติดตั้งโปรแกรมใด ๆ ก็สามารถดูข้อมูลได้
- ถ้าท่านต้องการ Interactive Dashboard (แดชบอร์ดที่โต้ตอบได้) การ Interact ในที่นี้เช่น Filter, Highlight, Drill Down, Drill Thru, Change parameters หรือ What-If Analysis เป็นต้น
- ถ้าท่านต้องการกำหนดสิทธิ์การดูข้อมูล (Permission) ได้ เช่นบน Dashboard เดียวกัน User แต่ละคนมีสิทธิ์เห็นข้อมูลได้ไม่เท่ากัน เป็นต้น ความสามารถนี้ทำให้เราไม่ต้องทำกราฟหลาย ๆ อันแล้วส่งไปให้แต่ละคน แต่เราทำกราฟอันเดียวที่แต่ละคนเห็นข้อมูลไม่เหมือนกันได้
- ต้องการให้ข้อมูล Refresh โดยอัตโนมัติ โดยสามารถตั้งเวลาอัตโนมัติได้
Tableau Server จะช่วยให้ทีมงานในองค์กรเข้าถึงข้อมูลได้อย่างสะดวกและรวดเร็ว ส่งเสริมให้องค์กรของท่านมี Data Governance เราสามารถ Share, View, Discover ข้อมูลเพื่อนำพาองค์กรไปเป็นองค์การที่มี Analytics Culture ได้
ซอฟต์แวร์อื่น ๆ ในตระกูล Tableau
นอกจากซอฟต์แวร์หลักทั้ง 3 ตัวที่กล่าวมาข้างต้น Tableau ยังมีซอฟต์แวร์อื่น ๆ อีกหลายตัวเช่น
| ข้อมูล | Tableau Reader | Tableau Mobile | Tableau Public | Tableau Data Management | Tableau Server Management |
|---|---|---|---|---|---|
| ฟังก์ชันหลัก | เปิด Package Workbook (*.twbx) ที่สร้างจาก TB Desktop | View Dashboard ผ่าน mobile device | เหมือนกับ TB Serverแต่ฟรี แต่ต้องแลกด้วยการเปิดเผยข้อมูลให้สาธารณะ | ทำให้เราสามารถตั้ง Schedule เพื่อ รัน Flow ที่สร้างจากโปรแกรม Tableau Prep ได้ | สำหรับ Tableau Admin ทำให้การจัดการ Tableau Server มีประสิทธิภาพมากขึ้น |
| ทำงานร่วมกับ | Tableau Desktop | Tableau Server/Online | Publish Package Workbook จาก Tableau Desktop | Tableau Server/Online | Tableau Server/Online |
| ราคา | Free | Free | Free | มีค่าใช้จ่าย ขึ้นกับจำนวน User ของ TB Server | มีค่าใช้จ่าย ขึ้นกับจำนวน User ของ TB Server |
| ทำงานบนอุปกรณ์ | Desktop/Laptop | Tablet / Mobile | Cloud server | Private or Cloud Server | Private or Cloud Server |
| ทำงานบนระบบปฏิบัติการ | Windows/ macOS | iOS, Android | Web Browser | Windows/ Linux | Windows/ Linux |
บทสรุป
ถึงแม้ว่าซอฟต์แวร์ Tableau จะมีสินค้าที่หลากหลาย แต่ก็มีสินค้าหลักเพียงแค่ 3 ตัวเท่านั้นคือ Tableau Desktop, Tableau Server และ Tableau Prep นอกจากนั้นก็ยังมีสินค้าอื่น ๆ เป็นส่วนเสริมให้กับสินค้าหลักมีความสามารถเพิ่มมากขึ้น ครอบคลุมความต้องการของลูกค้ามากที่สุด
สินค้าของ Tableau ไม่มีความซับซ้อน ตรงไปตรงมา สินค้าแทบทั้งหมดต่างก็มีเวอร์ชันเดียว ไม่ได้แบ่งออกเป็นเวอร์ชันย่อย ๆ หลายเวอร์ชัน แล้วคิดราคาแตกต่างกัน ผู้เขียนมองว่าค่อนข้างทำความเข้าใจได้ง่าย ประโยชน์ของการแบ่งสินค้าเช่นนี้ทำให้ค่อนข้างโปร่งใสทำให้เราสามารถวางแผนการลงทุนได้ชัดเจนภายในงบประมาณโดยไม่บานปลาย
เกี่ยวกับผู้เขียน
ผู้เขียนชื่อนายยงยุทธ ลิขิตพัฒนะกุล เป็นผู้ร่วมก่อตั้งบริษัท AiTeam (Analytics and Insights Team) ผู้เขียนมีความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ด้าน Optimization, Advanced Planning, Forecasting and Replenishment Simulation และ Business Intelligence ผู้เขียนเป็นอาจารย์พิเศษที่สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (นิด้า) และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย บริษัท AiTeam ให้บริการโซลูชันทางด้าน BI, Analytics โดยซอฟต์แวร์ Tableau ผ่านการอบรมและให้คำปรึกษาโดยมุ่งหวังให้ลูกค้าก้าวไปเป็นองค์กรที่เป็น Self Service BI และสามารถทำ Analytics ได้ด้วยตนเอง
ผู้เขียนได้รับประกาศนียบัตร CPIM จาก APICS และ Tableau Partner Solutions Consultant และ Tableau Desktop 9 Qualified Associate จาก Tableau Software
[1] อ่านบทความฉบับเต็มได้ที่ https://www.aiteam.co.th/what-is-tableau/
[2] ผู้เขียนขอจัดกลุ่มให้ Tableau Online อยู่รวมกับ Tableau Server เพราะมีความคล้ายคลึงกันมาก
[3] Magic Quadrant for Analytics and Business Intelligence Platforms, Published 11 February 2020
[4] Forbes, Cleaning Big Data: Most Time-Consuming, Least Enjoyable Data Science Task, Survey Says